Kỹ thuật tưới nước tiết kiệm phù hợp cho tất cả cây trồng vùng khô hạn

Hiện nay, nước không còn là tài nguyên vô tận, nên việc sử dụng nước như thế nào vừa hiệu quả vừa tiết kiệm là yêu cầu cấp bách trong thời buổi bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu đang gây tác động đến nông nghiệp Việt Nam. Công ty Sitto xin giới thiệu đến bà con nông dân một số biện pháp có thể áp dụng tùy vào điều kiện đất, nước và cây trồng của mình để áp dụng phương pháp tưới nước nào cho hiệu quả nhất. Một số hình thức cung cấp nước tiết kiệm hiệu quả được sử dụng trên thế giới.

Sub-surface Watering - Tưới nước dưới bề mặt đất.

Sự thật đã từ rất lâu việc nghĩ ra đặt tên nào cho tốt, vì có rất nhiều kỹ thuật tương tự và được đặt tên khác nhau, nhưng kỹ thuật chủ yếu trong nhóm này sẽ là việc cho nước đi xuống sâu vào trong đất, để tránh việc tưới nước cho cỏ dại có rễ nông và giảm tỉ lệ bốc hơi nước tại mặt đất giống như các phương pháp khác khi tưới trên mặt đất. Phương pháp trong nhóm này chính là việc cung cấp nước rất hiệu quả. Suy cho cùng nên chọn tên chung là Sub-Surface Watering – Tưới nước dưới bề mặt đất.

ความจริงคิดอยู่นานว่าจะใช้ชื่ออะไรดี  เพราะว่าจะมีหลายๆ เทคนิคที่คล้ายกันมากๆ และใช้ชื่อแตกต่างกัน  แต่โดยหลักแล้วเทคนิคในกลุ่มนี้จะเป็นการให้น้ำที่ระดับลึกลงไปในดิน เพื่อเลี่ยงการรดน้ำวัชพืชที่มีรากตื้น และลดอัตราการระเหยของน้ำที่ผิวดิน เหมือนวิธีการอื่นๆ ที่รดน้ำที่ผิวดิน  วิธีการในกลุ่มนี้จึงเป็นการให้น้ำที่มีประสิทธิภาพมาก  คิดไปคิดมาสุดท้ายเลยเลือกชื่อกลางๆ ว่า Sub-surface Watering 

Kỹ thuật đầu tiên trong nhóm này mà muốn nói đến là việc cung cấp nước cùng với bình đất nung mà trong quyển Fan Sheng-Chih Shu có ghi nhận là việc sử dụng kỹ thuật này tại Trung Quốc hơn 2000 năm qua (Trung Quốc là nước đầu tiên trên thế giới có làm đồ gốm, có một số bằng chứng cho thấy có thể sẽ có việc sử dụng kỹ thuật này ở Trung Quốc đã hơn 4000 năm chẵn). Ở Thái Lan cũng có nhiều học giả nói đến kỹ thuật này như cha sứ Sroisraklang học giả từ miền Đông Bắc, nguyên tắc là loại bình đất chưa tráng men, nên sẽ có nhiều lỗ kích cỡ rất nhỏ làm cho nước có thể ngấm thông qua vách của bình ra ngoài đất được, miệng bình cũng có nắp đậy để giảm tỉ lệ bốc hơi nước và ngăn chặn sự phá hoại của động vật/côn trùng.
เทคนิค แรกในกลุ่มนี้ที่อยากจะกล่าวถึงคือ การให้น้ำด้วยตุ่มดินเผา ซึ่งในหนังสือ Fan Sheng-chih Shu มีบันทึกไว้ว่ามีการใช้เทคนิคนี้ในประเทศจีนเมื่อนานกว่า 2,000 ปีที่แล้ว (ประเทศจีนเป็นประเทศแรกๆ ในโลกที่มีการทำเครื่องปั้นดินเผา มีบางหลักฐานบ่งชี้ว่าอาจจะมีการใช้เทคนิคนี้ในประเทศจีนนานมากกว่า 4,000 ปีด้วยซ้ำไป)  ในเมืองไทยก็มีปราชญ์ชาวบ้านหลายท่านกล่าวถึงเทคนิคนี้ เช่น พ่อ ผาย สร้อยสระกลาง ปราชญ๋จากภาคอีสาน  หลักการคือฝังตุ่มดินเผาชนิดไม่เคลือบ ซึ่งจะมีรูพรุนขนาดเล็กมาก ทำให้น้ำสามารถซึมผ่านผนังของตุ่มออกมาในดินได้  ที่ฝาตุ่มก็จะมีฝาปิดเพื่อลดอัตราการระเหยของน้ำ  และป้องกันการรบกวนจากสัตว์/แมลง

Tại Bắc Phi, đã phát triển bình đất dạng bầu để sử dụng trong kỹ thuật tưới nước. Điều này được gọi là Ollas (xem hình bên dưới) làm giảm tốc độ bay hơi được cải thiện hơn nữa. Đôi khi kiểu tưới này được gọi là Ollas Irrigation. Hiện tại kỹ thuật tưới nước với bình đất nung vẫn còn phổ biến ở nhiều quốc gia ở Bắc Phi, Ấn Độ, Iran và Brazil.

ใน ทวีปอาฟริกาได้พัฒนาตุ่มให้มีรูปร่างทรงปากแคบสำหรับใช้ในเทคนิคการให้น้ำ แบบนี้เรียกว่า Ollas (ดูรูปด้านล่าง)  ทำให้ลดอัตราการระเหยดีขึ้นไปอีก บางครั้งการให้น้ำแบบนี้จึงถูกเรียกว่า Ollas Irrigation  ปัจจุบันเทคนิคการให้น้ำด้วยตุ่มดินเผายังเป็นที่นิยมในหลายประเทศในทวีปอา ฟริกา อินเดีย อิหร่าน และบราซิล

Kỹ thuật tiếp theo đã phát triển trong thời hiện đại bằng cách sử dụng chậu có giá rẻ hơn thay thế. Bằng cách dán keo để bít lỗ dưới đáy chậu và dán keo 2 chậu lại với nhau giống hình bên dưới để dùng thay thế bình đất sét có giá đắc hơn.

เทคนิค ถัดมาเป็นการพัฒนาในสมัยใหม่โดยการใช้กระถางที่มีราคาถูกว่าแทน  โดยทากาวปิดรูปของกระถางด้านล่าง และทากาวประกบกระถาง 2 ใบให้เป็นรูปเหมือนด้านล่าง  เพื่อใช้ทดแทนตุ่มที่มีราคาแพงกว่า

Trong thời điểm hiện tại việc phát triển cùng với plastic có giá rẻ hơn đồ gốm, nên có sự điều chỉnh thành kiểu Deep Pipe Irrigation (xem hình bên dưới) đã được thử nghiệm ở sa mạc bang California, Hoa Kỳ cùng với chôn ống nước PVC kích cỡ 2 inch dài 40 cm. Chôn sâu trong đất 30 cm và cho nổi lên đất 10 cm, có đục những lỗ cách nhau 1,5 inch để cho nước có thể chảy ra ngoài đất bên cạnh. Ống có lưới đậy bên trên của ống để phòng ngừa động vật và côn trùng.

ใน ปัจจุบันการขึ้นรูปด้วยพลาสติกมีราคาถูกกว่าเครื่องปั้นดินเผา  จึงมีการปรับปรุงเป็นแบบ Deep Pipe Irrigation (ดูรูปด้านล่าง) โดยได้มีการทดลองในทะเลทรายในรัฐแคริฟอร์เนีย ประเทศสหรัฐอเมริกา  ด้วยการฝังท่อ PVC ขนาด 2" ยาว 40 ซม. ฝังลึกในดิน 30 ซม. และให้โผล่เหนือดิน 10 ซม.  มีการเจาะรูเป็นระยะๆ ห่างกัน 1.5" เพื่อให้น้ำสามารถไหลออกไปยังดินข้างๆ ท่อได้ มีตาข่ายปิดที่ด้านบนของท่อเพื่อป้องกันสัตว์ และแมลง

Trong thí nghiệm này đã thực hiện tưới nước định kỳ 2 tuần trong khối lượng như nhau, cho thấy rằng cây trồng tưới nước cùng với bình đất nung có tỉ lệ sống xấp xỉ 100%, trong khi kỹ thuật Deep Pipe Watering có tỉ lệ sống khoảng 70-80%, trong khi việc tưới nước trên mặt có tỉ lệ sống chỉ 2%. Phần tỉ lệ tăng trưởng (chiều cao cây) trong kỹ thuật của tưới nước cùng với bình đất nung và chôn ống (Deep Pipe Irrigation) không cho khác biệt quá nhiều. Đối với bản thân nghĩ rằng trong thí nghiệm này đã không làm nắp đậy bên trên ống PVC đã làm cho tỉ lệ bốc hơi cao hơn khi tưới nước cùng với bình đất nung, nhưng từng thấy thí nghiệm ở dự án Huai Sai trong Hoàng Gia sẽ lấy lon nhôm của bia lon hoặc lon nước giải khát để che ống thay thế sử dụng lưới, do đó có thể giảm bốc hơi tốt hơn (Lưu ý: kích cỡ mặt cắt của lon nhôm sẽ che có kích cỡ 2 inch là phù hợp).

ใน การทดลองนี้ได้ทำการรดน้ำทุกๆ 2 สัปดาห์ในปริมาณที่เท่ากัน  ปรากฎว่าต้นไม้ที่ให้น้ำด้วยตุ่มดินเผามีอัตราการรอดเกือบ 100% ในขณะที่เทคนิค Deep Pipe Watering มีอัตราการรอดประมาณ 70-80% ในขณะที่การรดน้ำที่ผิวมีอัตราการรอดเพียง 2%  ส่วนอัตราการเจริญเติบโต (ความสูงของต้น) ในเทคนิคของการให้น้ำด้วยตุ่ม และการฝังท่อ (Deep Pipe Irrigation) ไม่แตกต่างกันมากนัก  โดยส่วนตัวแล้วคิดว่าในการทดลองนี้ไม่ได้ทำฝาปิดด้านบนของท่อ PVC จึงทำให้มีอัตราการระเหยสูงกว่าให้ให้น้ำด้วยตุ่มดินเตา  แต่ที่เคยเห็นมีการทดลองที่โครงการห้วยทรายในพระราชดำริ  จะมีการเอากระป๋องอลูมิเนียมของ เบียร์กระป๋อง หรือน้ำอัดลมกระป๋องมาครอบท่อแทนการใช้ตาข่าย ซึ่งน่าจะลดการระเหยได้ดีขึ้น (หมายเหตุขนาดหน้าตัดของกระป๋องอลูมิเนียมจะครอบท่อขนาด 2" ได้พอดี) 

Vấn đề nhỏ của Deep Pipe Irrigation là đất sẽ dần dần chảy vào trong ống, cuối cùng cũng làm cho bên trong ống đầy với sự tích tụ đất, làm cho nước không chảy sâu vào trong giống như lúc thiết lặp ban đầu (Hy vọng hơn rằng ống sẽ nghẹt, cây trồng cũng có thể đủ khỏe mạnh) và tỉ lệ bốc hơi cao vì các lỗ không khí giảm xuống đến thành đất bên dưới của ống

ปัญหา เล็กน้อยของ Deep Pipe Irrigation คือดินจะค่อยๆ ไหลเข้ามาในท่อสุดท้ายก็จะทำให้ด้านในท่อเต็มไปด้วยตะกอนดิน  ทำให้น้ำไม่ไหลลงในไปในส่วนลึกเหมือนตอนที่ติดตั้งแรกๆ (หวังว่ากว่าท่อจะตัน  ต้นไม้ก็น่าจะแข็งแรงพอ)  และอัตราการระเหยที่สูงเนื่องจากเป็นโพรงอากาศลงไปถึงดินด้านล่างของท่อ


Để giải quyết vấn đề tắt nghẹt từ đất chảy vào trong ống tiếp tục khi có sự phát triển bổ sung vật liệu xốp (Porous Material) vào trong ống. Để giảm việc chảy vào của lắng tụ đất và giảm bốc hơi nước từ dưới đất trong cùng thời gian. Ngoài vật liệu xốp còn có bổ sung phân chuồng hoặc phân đa lượng có khả năng hấp thụ nước tốt vào bên trong ống, có thử nghiệm điều chỉnh tỉ lệ từ 100% vật liệu xốp thành 100% phân đa lượng, cho thấy rằng tỉ lệ thích hợp là 50% vật liệu xốp và 50% phân đa lượng. Về nguyên tắc, cần hiểu rằng kỹ thuật kiểu này sẽ giúp cho không khí xiên qua giữa vật liệu mà mức độ đất bên dưới được nhiều hơn và phân chuồng giúp cả việc xử lý ẩm độ trở thành nguồn sinh trưởng của vi sinh vật được tốt và thành phân bón cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng làm cho cây trồng thường sẽ mọc rễ ra bao xung quanh ống này để hút nước, thức ăn và không khí. Kỹ thuật này được gọi là “Vertical Mulch” được dịch chính xác là “Việc bao phủ đất theo chiều dọc” khác với việc bao phủ đất xử lý ẩm độ nói chung sẽ bao phủ mặt đất theo chiều ngang

เพื่อ แก้ไขปัญหาอุดตันจากดินที่ไหลเข้ามาในท่อต่อมาจึงได้มีการพัฒนาด้วยการเติม วัสดุพรุน (Porous Material) เข้าไปในท่อ  เพื่อลดการไหลเข้ามาของตะกอนดิน และลดการระเหยของน้ำจากใต้ดินในเวลาเดียวกัน  นอกจากวัสดุพรุนแล้วก็มีการเติมปุ๋ยคอก หรือปุ๋ยหมักที่มีคุณสมบัติในการอุ้มน้ำดีเข้าไปในท่อด้วย  มีการทดลองปรับสัดส่วนจาก 100% วัสดุพรุน จนเป็น 100% ปุ๋ยหมัก  ปรากฎว่าสัดส่วนที่เหมาะสมคือ 50% วัสดุพรุน และ 50% ปุ๋ยหมัก โดยหลักการแล้วเข้าใจว่าเทคนิคแบบนี้จะช่วยให้อากาศผ่านร่องระหว่างวัสดุไป ที่ระดับดินด้านล่างได้มากขึ้น และปุ๋ยคอกที่ช่วยทั้งเรื่องการรักษาความชื้น เป็นแหล่งเจริญเติบโตของจุลลินทรีย์ที่ดี และเป็นปุ๋ยให้แร่ธาตุสำหรับต้นไม้  ทำให้ต้นไม้มักจะงอกรากมาคลุมรอบๆ ท่อนี้เพื่อดูดน้ำ อาหาร และอากาศ  เทคนิคนี้จึงถูกเรียกว่า "Vertical Mulch"  ซึ่งแปลแบบตรงตัวว่า "การคลุมดินในแนวดิ่ง"  ต่างกับการคลุมดินรักษาความชื้นทั่วๆ ไปจะคลุมที่ผิวดินในแนวนอน


Kỹ thuật Vertical Mulch này đã có sự phát triển thêm nhiều dạng như việc mang vật liệu xốp đặt trong túi vải rồi chôn xuống đất thay cho sử dụng ống (xem hình dưới)

เทคนิค Vertical Mulch นี้ได้มีการพัฒนาอีกหลายรูปแบบ เช่น การนำเอาวัสดุพรุนมาใส่ถุงผ้า แล้วฝังดินแทนการใช้ท่อ (ดูรูปด้านล่าง) 

Bao gồm cả đào lỗ trong chiều dọc sâu khoảng 30-60 cm xung quanh cây trồng theo chu vi tán cây rồi mang vật liệu xốp trộn với phân bón đa lượng chôn vào trong những hố này (tương tự hình trong bài viết của Mr Sompol). Kỹ thuật Vertical mulch còn được mang đi sử dụng giúp cây trồng phát triển chậm vì ở trong khu vực đất bị nén chặt được cho là kỹ thuật làm cho trẻ hóa cây trồng.

รวม ทั้งการขุดหลุมในแนวดิ่งลึกประมาณ 30 - 60 ซม. รอบๆ ต้นไม้ในแนวเรือนยอดของต้นไม้  แล้วนำเอาวัสดุพรุนผสมปุ๋ยหมักฝังเข้าไปในรูเหล่านี้ (คล้ายๆ รูปในกระทู้ของพี่ Sompol ) เทคนิค Vertical mulch ยังถูกนำไปใช้ช่วยต้นไม้ที่เติบโตช้าเนื่องจากอยู่ในบริเวณดินที่ถูกอัดแน่น  เรียกว่าเทคนิคการทำสาวต้นไม้นั่นเอง
 
Kỹ thuật làm trẻ hóa cây trồng còn có việc phát triển thêm 1 dạng nữa được gọi là Radial Aeration bằng cách đào đất thành những rãnh sâu khoảng 30-60 cm theo chiều dài ra từ thân của cây đến bìa tán của tán cây, tương tự hình ngôi sao bằng cách cố gắng đào rãnh trong giữa chiều của rễ cây trồng để giảm việc gây tác hại đến rễ. Từ đó, mang vật liệu xốp trộn với phân bón đa lượng chôn xuống dưới rãnh với nhau. Thực hiện Vertical mulch trong việc đào thành chiều dài kiểu này có thể tác hại đến rễ rất nhiều, thỉnh thoảng sử dụng máy nén khí hoặc máy bơm nước áp lực trong việc đào rãnh thay cho việc sử dụng dụng cụ đào bình thường.

เทคนิค การทำสาวต้นไม้ยังมีการพัฒนาไปในอีกรูปแบบหนึ่งเรียกว่า Radial Aeration โดยการขุดดินเป็นร่องลึกประมาณ 30-60 ซม. เป็นแนวยาวออกไปจากลำต้นของต้นไม้เป็นแนวยาวจากลำต้นออกไปจนถึงแนวชายพุ่ม ของเรือนยอดต้นไม้ คล้ายกับรูปดาว (ดูรูปด้านล่าง)  โดยจะพยายามขุดร่องในระหว่างแนวของรากต้นไม้เพื่อลดการกระทบกระเทือน  จากนั้นก็นำเอาวัสดุพรุนผสมปุ๋ยหมักฝังลงไปในร่องแบบเดียวกับการทำ vertical mulch  ในการขุดเป็นแนวยาวแบบนี้อาจจะกระทบกระเทือนกับรากมาก  บางครั้งจึงใช้เครื่องอัดลม หรือเครื่องอัดน้ำแรงดันสูงในการขุดร่อง แทนการใช้อุปกรณ์ขุดตามปกติ   

Cuối cùng là cũng có sự phát triển mang đi sử dụng kết hợp với hệ thống tưới nhỏ giọt cả kiểu cũ trên đất. Và chôn ống nhỏ giọt dưới đất.
สุดท้ายแล้วก็มีการพัฒนานำไปใช้ร่วมกับระบบน้ำหยดทั้งแบบเดินสายบนดิน และการฝังท่อน้ำหยดไว้ใต้ดิน.

Ollas irrigation: Phương pháp tưới tiết kiệm nước cho cây trồng đơn giản, hiệu quả

Biện pháp tưới tiết kiệm trong điều kiện thiếu nước

Bình gốm (không tráng men) là vật dụng quen thuộc với chúng ta ngoài chức năng chứa, đựng và trang trí còn có chức năng rất hữu ích trong nông nghiệp mà từ hàng nghìn năm về trước con người đã biết tới. Đó là sử dụng như một biện pháp tưới tiết kiệm trong điều kiện thiếu nước.

• Sử dụng nồi, bình bằng đất sét chôn dưới đất và đổ đầy nước, nước sẽ từ từ thấm từ trong ra bên ngoài vừa đủ độ ẩm cho cây phát triển.
• Phương pháp này giúp tiết kiệm nước tối đa và hầu như không lãng phí một giọt nước nào.
• Chỉ mất 30 giây để đổ đầy bình đất sét và có thể sử dụng cho 3 đến 5 ngày.
• Phương pháp này vừa hiệu quả, vừa tiết kiệm nước tưới cũng như số lần tưới nước cho cây.

Đây là một phương pháp hữu hiệu giúp bà con nông dân chăm sóc cây trồng trong điều kiện khô hạn như hiện nay.

Kỹ thuật tưới tiết kiệm nước Ollas

• Kỹ thuật tưới nước: Link

Đặc điểm của phương pháp Ollas irrigation

• Ollas tiết kiệm nước hơn so với phương pháp tưới nhỏ giọt (do nước không bị bốc hơi).
• Olla tưới là rất hiệu quả mà nó cho phép các cây lân cận có thể sử dụng hầu như 100% lượng nước tưới tiêu áp dụng.
• Và khi sử dụng Olla mặt đất được giữ khô, sự phát triển của cỏ dại sẽ bị hạn chế, vì vậy sẽ giảm số lần làm cỏ.
• Kích thước của Ollas sử dụng phụ thuộc vào kích thước của khu vườn của bạn. Sử dụng ollas sâu cho cây rễ sâu và sử dụng ollas nông cho cây rễ nông.
• Một Olla có thể tưới nước ra ngoài một khoảng cách xấp xỉ như bán kính của nó. Vì vậy, đường kính nước lan rộng hoặc khoảng cách lên tối đa mà nước rỉ ra khỏi lọ đất sét có thể đạt được là khoảng hai lần đường kính của bình,>>> Không gian giữa ollas nên bằng với đường kính nước lây lan.
• Đậy nắp mở của mỗi Olla để ngăn chặn sự bốc hơi và để chống côn trùng như muỗi sinh sôi. Ngoài ra, lớp phủ quanh ollas sẽ tiếp tục làm giảm nguy cơ bốc hơi nước.
• Có thể sử dụng Ollas kết hợp với phương pháp tưới nhỏ giọt để nâng cao hiệu quả sử dụng nước.

Đây là phương pháp đơn giản, hiệu quả dễ sử dụng, thân thiện với môi trường. Bạn có thể tạo ra một Ollas cho riêng mình (Handmade Ollas) với một vài thủ thuật đơn giản.

Phòng kỹ thuật Công ty Sitto Việt Nam - Ths Lê Minh Quốc dịch